Rozdziały w monografiach
Stały URI dla kolekcji
Przeglądaj
Przeglądaj Rozdziały w monografiach wg Tytuł
Teraz wyświetlane 1 - 20 z 195
Wyników na stronę
Opcje sortowania
- Pozycja„21 postulatów” a polityka rodzinna w Polsce lat osiemdziesiątych(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2021) Ochońska, MagdalenaNa temat fenomenu „Solidarności” i ogólnopolskich strajków klasy robotniczej napisano i powiedziano już bardzo dużo. W licznych opracowaniach badano, kto był faktycznym przywódcą strajków, kto tworzył strategię działania, kto był zapleczem intelektualnym etc. W tym wystąpieniu jednak omówione będzie zupełnie inne zagadnienie.Nie byłoby strajków, gdyby nie szereg błędów popełnianych przez rządzących. Przegrana ideologii komunistycznej, korupcja, cenzura, bieda i coraz większe trudności w codziennym życiu obywateli (m.in. braki artykułów spożywczych i innych artykułów pierwszej potrzeby). Problemy te wyraźnie doskwierały rodzinom i dzieciom. Niemożność zapewnienia rodzinie odpowiednich warunków życia jest w stanie popchnąć wielu do buntu wobec władzy. Tak też się stało. Strajki w latach 70. i 80. miały swój moment kulminacyjny 31 sierpnia 1981 roku, kiedy podpisane zostały „21 postulaty” wieńczące rozmowy komitetów strajkowych (inne porozumienia podpisano: 30 sierpnia w Szczecinie, 3 września w Jastrzębiu-Zdroju, 11 września w Dąbrowie Górniczej) z władzami PRL. W ramach porozumień sierpniowych ze Szczecina i Gdańska ustalono z władzą komunistyczną możliwość legalnego funkcjonowania ogólnopolskiego związku zawodowego, który był ewenementem w krajach bloku wschodniego. Utworzone NSZZ „Solidarność” dały początek wal-ki o byt robotników i ich rodzin, a także doprowadziły do częściowo wolnych wy-borów 4 czerwca, jak również do demokratycznego i pokojowego przejęcia władzy w Polsce. Autorka niniejszego wystąpienia chciałby zwrócić uwagę na aspekt polityki rodzinnej zawartej wśród tych „21 postulatów”. Bowiem te porozumienia obligowały władze PRL do poprawy sytuacji rodzin w Polsce. Przedstawiono sytuację rodzin w Polsce lat 70. i 80., omówiono sytuację demograficzną, a także to, jakie podpisano postulaty i czy zostały one zrealizowane przez rząd PRL. Ze względu na konieczność poprawy dzietności w Polsce warto przyjrzeć się postulatom przed-stawianym 40 lat temu i wyciągnąć wnioski dotyczące dzisiejszej sytuacji demo-graficznej i poziomu życia rodzin
- PozycjaAkcja Katolicka wobec wyzwań współczesności w XXV rocznicę reaktywacji(Uniwersytet Papieski jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2022) Borutka, TadeuszPo raz pierwszy nazwą Akcja Katolicka posłużył się Pius X w motu proprio L’azione cristiana popolare e di democrazia cristiana z dnia 18 XII 1903 roku. Z kolei w encyklice Il fermo proposito (Mocne postanowienie) z 11 VI 1905 roku wyłożył zasady teologiczne i organizacyjne Akcji Katolickiej. W jej działaniach pragnął zespolić wszystkie wysiłki katolików dla przywrócenia rodzaju ludzkiego pod panowanie Jezusa Chrystusa.Pragnienie to spełnił papież Pius XI. To on w 1922 roku nadał ramy formalno-prawne Akcji Katolickiej jako organizacji religijno-społecznej zrzeszającej katolików. Pełne ramy organizacyjne określił papież w liście apostolskim Quae nobis z 13 XI 1928 roku, skierowanym do kard. Adolfa Bertrama (1859–1945), arcybiskupa ówczesnego Breslau (dzisiejszego Wrocławia)4. Temu problemowi Pius XI poświęcił też specjalną encyklikę ogłoszoną 29 VI 1931 roku, zatytułowaną Non abbiamo bisogno (Nie lękajcie się) o Akcji Katolickiej.
- PozycjaAlter Stanislaus Episcopus. Z badań nad czternastowiecznym „Żywotem świętego Jacka”(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2023) Gałuszka, TomaszGłównym celem artykułu jest omówienie wpływu kultu św. Stanisława Biskupa i Męczennika na przedstawienie postaci św. Jacka Odrowąża w Żywocie świętego Jacka autorstwa dominikanina krakowskiego lektora Stanisława. Lektor wydobył podobieństwa między św. Jackiem i św. Stanisławem: obaj byli Polakami; posiadali podobną formację duchową i intelektualną; mieli ścisłe relacje z Krakowem, w którym spędzili większość swojego życia, tutaj zmarli i zostali pochowani; cieszyli się za życia i po śmierci charyzmatami uzdrawiania i czynienia cudów. Ich „duchowe biografie” były więc – pod pewnym względem – niemal identyczne. Św. Jacek został przedstawiony jak alter Stanislaus. Ścisłe związki pomiędzy żywotami św. Stanisława i św. Jacka pozwoliły na sformułowanie następujących hipotez do-tyczących genezy i datacji Żywota św. Jacka, a mianowicie: został on napisany na początku sześćdziesiątych lat sześćdziesiątych XIV wieku, na okoliczność okazji 100. rocznicy kanonizacji św. Stanisława, która przypadała w 1353 roku.
- PozycjaAsystentura rodzinna w bezpośredniej pracy z rodziną dotkniętą problemem alkoholowym(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2023) Kumorek, Dorota; Pułczyńska-Kurek, UrszulaThe profession of a family assistant is a new profession aimed at improving the func-tioning of the family in the area of care and education. The subject of the research is the scope of work of family assistants in working with families with a problem of al-cohol dependence in one of the parents. Addiction to alcohol affects the entire family system, causing a number of problems, including caring and educational problems. The research question is: what activities does a family assistant take in working with a family affected by an alcohol problem? The aim of the research was to collect good practices of family assistants in working with families with the problem of addiction and co-dependence. The content of the article is intended to enable family assistants to benefit from the good practices described in it. The research methods used to conduct the analysis are: critical analysis of existing materials, in-depth interviews, partici-pant observation. The structure of the article consists of a theoretical and practical part, which is a description of the results of own research — the role of a family assis-tant in working with an addicted parent, a co-dependent parent and a child.
- PozycjaAutorytet dziadka w rodzinie(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2021) Żebrok, PrzemysławWe współczesnym społeczeństwie dużo mówi się o kryzysie autorytetów, a wręcz o ich upadku. Podkreśla się niedostatek osób, których postępowanie byłoby oceniane jako godne naśladowania w działalności publicznej bądź życiu codziennym. Dlatego wyda-je się bardzo ważne, by promować autorytety zarówno z najbliższego kręgu rodzinnego, jak i życia publicznego. Opracowanie dotyczy zagadnień funkcjonowania polskiej rodziny wiejskiej, która pomimo nieuchronnych zmian wciąż zachowuje specyficzne cechy, odróżniające ją od rodzin zamieszkujących w miastach. Podstawowym celem artykułu jest ukazanie rangi ludzi starych w rodzinie, a szczególnie wyjątkową pozycję dziadka. Składa się on z dwóch części: teoretycznej oraz empirycznej, polegającej na wywiadach z wnukami, które wspominają swojego „starzika” jako niekwestionowane-go autorytetu w rodzinie oraz lokalnej społeczności.
- PozycjaAutorytet Jezusa w Ewangeliach(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2021) Wronka, StanisławAutorytet Jezusa w Ewangelia chJezus jest przedstawiony w Ewangeliach jako wybitna postać, z którą każdy musiał się liczyć. Jego ogromny autorytet miał źródło w Jego nieprzeciętnej wiedzy, mocy i miłości. Zależało Mu na każdym człowieku, głosił Bożą prawdę, upominał, wyzwalał od złego ducha, grzechu, choroby, niebezpieczeństwa, śmierci i obdarowywał życiem i pokojem. Ograniczał swoje kompetencje do spraw Bożych, nie mieszał się w kwestie doczesne, materialne. Uznawał najwyższy autorytet Ojca i poddawał się autorytetom ludzkim: rodzicom, władzom żydowskim i rzymskim, o ile działali w ramach swych kompetencji i sprawiedliwie. Nie narzucał swego autorytetu, ale proponował swoją wizję i zostawiał człowiekowi wolność. Nie zabiegał też o uznanie i szacunek ludzi za wszelką cenę. Kierował się prawdą i dobrem, a nie opiniami ludzkimi, potwierdzał swoje słowa czynami, dlatego był wiarygodny. Nie strzegł zazdrośnie swego autorytetu dla siebie, lecz dzielił się nim z uczniami, przekazując im swoją wiedzę, moc, miłość, misję, życie i chwałę. Był przyjmowany z podziwem i entuzjazmem, ale także ze sceptycyzmem, lękiem i wrogością. Niewielu Izraelitów uznało Jego autorytet nawet po zmartwychwstaniu, ale wielu ludzi z różnych narodów uwierzyło w Niego, dając początek nowej cywilizacji miłości i życia. Warto kierować się Jego autorytetem i kształtować własny autorytet na Jego wzór.
- PozycjaBiblijne podstawy nauczania św. Jana Pawła II o rodzinie podczas pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny i w pierwszej części cyklu katechez „Mężczyzną i niewiastą stworzył ich”(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2021) Dąbek, Tomasz Maria
- PozycjaBiblijne podstawy patriotyzmu i miłości ojczystej ziemi(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2022) Dąbek, Tomasz MariaRefleksję nad tekstami biblijnymi dotyczącymi patriotyzmu i miłości ojczystej ziemi poświęcamy Profesorowi teologii pastoralnej, wielkiemu miłośnikowi przyrody, zwłaszcza gór, które wielokrotnie przemierzał i w których pełnił służbę przewodniczą i ratowniczą. Biblia jako Księga równocześnie Boża i ludzka podaje wiele cennych pouczeń odnoszących się zarówno do Boga, Jego miłości do człowieka i całego stworzenia, jak też do ludzi, ich sposobu przeżywania swej więzi z Bogiem, innymi ludźmi oraz całym stworzonym światem.Rozróżniając patriotyzm i miłość ojczystej ziemi, przez patriotyzm będzie-my rozumieli bardziej odniesienie do narodu, ludzi wspólnie mieszkających i tworzących tę samą kulturę, natomiast przez miłość ziemi dojrzałe umiłowanie przyrody i konkretnego regionu jako Bożego daru. Dziś często pokazuje się nam ze znaczną siłą przebicia niedojrzałe postawy niektórych obrońców przy-rody, którzy cenią wyżej np. życie piskląt ptaka niż poczętego dziecka.
- PozycjaBiblijny tekst o stworzeniu człowieka na obraz Boży (Rdz 1, 26n) w nauczaniu św. Jana Pawła II(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2021) Hałas, Stanisław
- PozycjaBiblioteka jednego patriarchy. Studium na podstawie Listów Tymoteusza I, patriarchy Bagdadu(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2023) Żelazny, JanFor many contemporary Christians oriental churches are somewhat interesting, but not overly significant communities. We tend to forget that in the second half of the first millennium they were developing at the rate that could be compared with churches in the empire. This can be concluded based on the scale of the projects undertaken, but also, in academia, it is indicated by the position of their leaders and intellectuals congregating around the patriarchs of Baghdad. Sources at our disposal do not allow us to conduct a full analysis of the book collection of Pope Timothy I of Baghdad, one of the representatives of this oriental thought renaissance of sorts. However, his correspondence reveals some curious and significant information regarding the scientific facilities of the place of his studies, the interests of this Catholicos as well as the likely content of his book collection. It appears that his collection gathered at the turn of the 8th and 9th centuries would be impressive even now. The wide span of the collected works, the effort and cost incurred, are evidence to the exceptional interest this remarkable patriarch took in knowledge, in broadest sense of this term. Even a few pieces of information allow us to change our perspective in thinking and assessing the development of the Assyrian Church of the East as well as its influence on the Church as a whole.
- PozycjaBóg powołuje wolnych ludzi. Wolność wobec Bożego wezwania(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2021) Dąbek, Tomasz
- PozycjaBogactwo – niebezpieczeństwo czy szansa (1 Tm 6, 6–10. 17–19)?(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2023) Witkowski, StanisławAt first impression, it would seem that the texts of 1 Tim 6:6-10 and 6:17-19 contradict each other. The former encourages one to realize the ideal of the Greekαὐτάρκεια, that is, to be content with what a person has and be satisfied with it. In support of the proposed pattern, the author appeals to arguments derived from observations of life. Therefore, he does not refer to theological reasons, but purely practical ones. The two most fundamental moments of life, that is its beginning and end, are marked by absolute powerlessness. Man brings nothing and takes nothing out of this world. He remains deprived of all possession. For that reason, the guaranteed life minimum is completely sufficient for human existence. The author warns against the fatal temptation to multiply one’s riches leading ultimately to definitive ruin. This is because the love of money distances one from faith and leads him into the wilderness. The second text, covering vv. 17–19 within the same chapter, is, like the first, a parenesis in which encouragement inter-twines with exhortation. The entire focus in this passage is on wealthy people. The wealth with which they have been endowed cannot serve only their selfish ends and generate disharmony in the life of the ecclesial community. Instead, it is to be generously given to all who are in need. The rich, being aware of the temporary nature of the wealth they possess and their dependence on God, are also invited to use the goods they have received from Him. By supporting others, they can be assured that they will attain true, that is, eternal life. Therefore, we see that the author, on the one hand, opts for a life of poverty, while on the other hand, considering wealthy people, he does not condemn their state of possession. Yes, he warns them of the dangers of the selfish use of mammon. Nevertheless, his rebukes are dominated by the positive dimension of wealth. He sees in it an opportunity to help the poor. Analyzing the cited passages, it should also be kept in mind that sympathy toward the rich could also express the author’s opposition to Christians, influenced by the emerging gnosis, with its hostile attitude to matter. Meanwhile, wealth is not evil, since it comes from God, who provides everything in abundance and invites to attitude of service towards those in need.
- PozycjaBoże Narodzenie w kolegiacie wiślickiej na tle analogicznych przedstawień zaliczanych do sztuki paleologowskiej(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2024) Piórecka, Agnieszka
- PozycjaChrześcijańskie rozumienie drogi(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2022) Zwoliński, AndrzejRozumienie drogi może być co najmniej dwojakie: jako konkretny szlak łączący miejscowości, który umożliwia pokonywanie odległości, które ich dzielą, a także ‒ w rozumieniu alegorycznym ‒ przeniesienie znaczenia szlaku w sferę duchową. Szlaki wiodą przez ziemię, wodę i powietrze, jednak tylko drogi lądowe zaznaczają się wyraźnie i stosunkowo trwale, zaś inne ani się nie krzyżują, ani nie zbiegają, wytyczane każdorazowo przez poruszających się nimi. „Droga” ma też ‒ poza sensem topograficznym ‒ także sens aktywnego podjęcia wędrówki czy podróży.Droga od zawsze wiązała się z człowiekiem, jest jakby dodatkowym elementem jego natury. W Biblii, już u samego zarania dziejów, Bóg nakazał ludziom, by rozeszli się po ziemi, zaludniając ją i czyniąc sobie poddaną (por. Rdz 1, 28). Realizowali to od zawsze aż do naszych dni.
- PozycjaCyberspace as an Ethical Agent(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2024) Polak, Paweł; Krzanowski, RomanCyberspace is typically regarded as a neutral technological complex composed of software and hardware systems, generally perceived as a source of substantial societal benefits. However, cyberspace is rarely considered a technology–human system with ethical implications that could transform society as we know it. This chapter argues that we should be conscious of cyberspace’s ethical impact on our societies, democratic institutions, culture, and on us as individuals. We should view cyberspace as an ethical agent. The arguments presented are grounded in current literature, research, and electronic sources, lending a practical dimension that extends beyond purely abstract philosophical thought. We also question why this perspective on cyberspace is so critically important and what conclusions we hope readers might draw from adopting such a viewpoint.
- PozycjaCzy Brouwer był solipsystą?(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2020) Olszewski, AdamGłównym celem niniejszej pracy jest rozważenie sprawy dotyczącej osoby Luitzena Egbertusa Jana Brouwera (27.02.1881 Overschie – 2.12.1966 Blari‑ cum (Holandia)), zwykle charakteryzowanego jako matematyka i filozofa, tej mianowicie, czy przysługuje mu dodatkowa charakterystyka jako so- lipsysty. Pytanie takie nie jest bezpodstawne, gdyż oparte jest na pewnych spostrzeżeniach obecnych w stosownej literaturze przedmiotu. Z samej struktury tytułowego pytania wiemy, że odpowiedź powinna brzmieć: tak lub nie. Jednak ze względu na niejasny termin solipsyzm sprawa jest złożona. Szkicowo zdradzić możemy, że będziemy się starali uzasadnić, iż Brouwer nie był solipsystą, i w jakim to sensie.
- PozycjaCzy powinniśmy dążyć do powstania etyki uniwersalnej?(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2024) Synowiec, JakubCelem rozdziału jest przedstawienie i krytyczna analiza koncepcji etyki uniwersalnej — etyki mediacyjnej Władysława Zuziaka. W pierwszej części prezentuję koncepcję etyki uniwersalnej jako jednej szkoły etycznej, która zostanie przyjęta przez wszystkich ludzi, nazywam ją etyką uniwersalną w pierwszym rozumieniu. Wskazuję wybrane zalety i problemy, które rodzi ten postulat: procedurę wyboru takiej etyki oraz dalekosiężne konsekwencje dokonania go. Przedstawienie pierwszego rozumienia etyki uniwersalnej jest punktem odniesienia dla analizy etyki mediacyjnej Władysława Zuziaka (jako przykładu „drugiego rozumienia etyki uniwersalnej). W głównej części rozdziału rekonstruuję ten projekt oraz sugeruję potencjalny kierunek jego rozwoju i wybrane trudności związane z jego aplikacją.
- PozycjaCzynniki warunkujące kształtowanie się relacji z teściami. Wybrane aspekty społecznopsychologiczne(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2023) Hornik, PaulinaW artykule zostały przedstawione niektóre spośród licznych czynników, pod wpływem których rozwija się relacja między teściami a zięciami i synowymi. Uwzględniony został szerszy kontekst tych relacji w odniesieniu do innych powiązań rodzinnych (pokrewieństwa, małżeństwa). Szerzej omówione zostały zwłaszcza kwestie dotyczące komunikacji. Zwrócono również uwagę na takie mechanizmy, jak transmisja i ambiwalencja międzypokoleniowa jako elementy funkcjonowania rodzinnego, w ramach których zachodzą interakcje z teściami. W świetle różnorodnych badań zostały zaakcentowane zarówno czynniki, które mogą determinować wspomniane relacje w sposób negatywny, jak i te posiadające charakter pozytywny.
- Pozycja"Człowiek głębokiej wiary i wielkiej mądrości". Ks. dr hab. Marian Jakubiec (1929-2014)(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2022) Panuś, TadeuszW dzieje katechetyki krakowskiej znakomicie wpisał się ks. Marian Jakubiec. Jakkolwiek bowiem Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego posiadał prawo nadawania habilitacji już w 1880 roku, to na pierwszą tego typu promocję z zakresu katechetyki trzeba było czekać aż do roku 1993. Wtedy to – wprawdzie już nie w murach najstarszego polskiego uniwersytetu, ale w pomieszczeniach Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, kontynuatorki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego – ks. Marian Jakubiec uzyskał na podstawie rozprawy zatytułowanej: System Jamesa M. Lee w kontekście katechetycznego pluralizmu1 stopień naukowy doktora habilitowanego, stając się pierwszym samodzielnym pracownikiem naukowym w zakresie katechetyki w Krakowie. Już ten fakt stawia tego kapłana w gronie osób zasłużonych dla polskiej katechetyki. Warto więc przybliżyć i ocalić od zapomnienia sylwet-kę tego kapłana i uczonego.
- PozycjaCzłowiek w relacji do innych istot na Ziemi. Trendy współczesne(Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe, 2021) Titova, NeliaFilozofowie, ekolodzy i behawioraliści domagają się poparcia dla Deklaracji praw waleni. Uważają, że delfiny i wieloryby są wystarczająco inteligentne, aby uzasadniać stosowanie wobec nich tych samych zasad etycznych co wobec ludzi. Wniosek oparty jest na wieloletnich badaniach, które wykazały, że delfiny i wieloryby mają duże i złożone mózgi, a także samoświadomość zbliżoną do poziomu ludzkiego. Deklaracja o prawach i wolności delfinów i wielorybów została zaprezentowana na corocznym spotkaniu American Association for the Advancement of Science, które odbyło się w kanadyjskim mieście Vancouver. To największa konferencja naukowa na świecie. Trwa akcja zbierania podpisów poparcia dla tej inicjatywy.Eksperci uważają, że delfiny i wieloryby, niebędące istotami ludzkimi, są „osobami” w filozoficznym tego słowa znaczeniu, a to już samo w sobie każe poważ-nie zastanowić się nad stosunkiem do nich. Profesor etyki Tom White z Loyola Marymount University w Los Angeles, autor książki In Defense of Dolphins: A New Moral Frontier, uważa, że delfiny nie są ludźmi, ale są osobami. Jego zdaniem nauka pokazała, że indywidualność i samoświadomość nie są już cechami właściwy-mi wyłącznie człowiekowi. A pociąga za sobą różne konsekwencje. Deklaracja, która została pierwotnie uzgodniona w maju 2010 roku, zawiera między innymi następujące postulaty: „zwierzęta z rodziny waleni nie mogą być trzymane w nie-woli i eksploatowane, być poddawane okrucieństwu, pozbawiane swojego środo-wiska naturalnego”; „nie są one własnością żadnego państwa, korporacji, grupy ludzi czy jednostki”. W dokumencie stwierdza się również, że „prawa, wolności i normy określone w tej deklaracji muszą być chronione zgodnie z prawem międzynarodowym i krajowym”. Laurie Marino z Emory University w Atlancie wyjaśnia, w jaki sposób postęp naukowy pomógł zmienić nasz sposób myślenia o mózgu waleni. Według niej mózg delfinów i wielorybów był początkowo przedstawiany naukowcom jako ogromna amorficzna masa, która nie posiadała znaczącej inteligencji i złożoności. Okazało się, że ich mózgi są nie tylko ogromne, ale także nisamowicie złożone, a ich złożoność jest porównywalna z naszymi mózgami. Delfiny mają poczucie swojej tożsamości, potrafią rozpoznać siebie w lustrze. Ewolucja gatunku i siedliska w naturalny sposób doprowadziły do wyjątkowej kombinacji świadomych cech delfinów. Są to niewątpliwie zwierzęta o złożonej organizacji, a natura ich inteligentnego zachowania niewiele różni się od naczelnych, słoni i krukowatych. Z punktu widzenia nauki ustalenie, które zwierzę jest osobą, a które nie, okazuje się filozoficznym ćwiczeniem. Indie są krajem, w którym od dawna istnieje koncepcja osobowości nieludzkich. W XXI wieku w niektórych krajach zwierzęta zaczęły otrzymywać podstawowe prawa. W 2008 roku parlament Hiszpanii poparł pomysł przyznania takiego statusu małpom człekokształtnym, a Szwajcaria przyjęła bezprecedensową usta-wę o prawach zwierząt. Etyczny stosunek do przyrody staje się ważnym krokiem w rozwoju cywilizacyjnym. I nie chodzi tu jedynie o zwierzęta, ale o samych ludzi. Rozpoznając osobowości delfinów, nie tylko przezwyciężamy oczywiste ludzkie okrucieństwo, ale także wychodzimy poza antropocentryczne postrzeganie świata. Jeśli marzymy o tym, by kiedyś stać się cywilizacją pozaplanetarną, gotową do komunikowania się z Wszechświatem, musimy zrozumieć, jak ewoluuje świadomość w różnych warunkach fizycznych. Powinniśmy również nauczyć się kontaktować z tymi, którzy żyją z nami na Ziemi.