Browar w Górze Ropczyckiej w latach 1875–1921: Propinacja, dzierżawy, karczmy
Ładowanie...
Data
2025
Autorzy
Tytuł czasopisma
ISSN czasopisma
Tytuł tomu
Wydawca
Wydawnictwo Księgarnia Akademicka
Abstrakt
Dzieje niewielkiego browaru folwarcznego w Górze Ropczyckiej stały się punktem wyjścia dla swoistego studium przypadku ilustrującego przemiany zachodzące w przemyśle galicyjskim. W pierwszej połowie XIX wieku przedsiębiorstwa o charakterze fabrycznym były nieliczne i w większości kontynuowały działalność rozpoczętą przed okresem zaborów. Zakłady przetwórcze związane z sektorem rolnym nie miały jeszcze charakteru przemysłowego. Decydujący wpływ na ożywienie gospodarcze miały reformy agrarne, w szczególności uwłaszczenie chłopów w 1848 roku, a także wprowadzenie wolności przemysłowej. W okresie autonomicznym kwestia uprzemysłowienia Galicji stała się przedmiotem ożywionej dyskusji, aczkolwiek liczba publikacji poświęconych potrzebie unowocześnienia browarnictwa jest nad wyraz skromna. W porównaniu z dyskusją o gorzelnictwie, browarnictwo pozostawało niemal niewidoczne. Ujęte w gorset stosunków propinacyjnych na długie lata zastygło w formie będącej odbiciem dawno minionej epoki. Uchwalona w 1875 roku ustawa o zniesieniu propinacji utrwaliła jedynie prawo wyszynku, pozostające w rękach właścicieli dóbr ziemskich. Problem ten często bagatelizowano, twierdząc, że pozostawione prawa nie miały istotnego wpływu na rozwój przemysłu piwowarskiego. W rzeczywistości aż do końca 1910 roku, kiedy to wygasły ostatnie prawa propinacyjne, rozwój piwowarstwa skutecznie skrępowano. Zniesienie propinacji, które należy liczyć od początku 1911 roku, oznaczało kres działalności wielu browarów folwarcznych. Ostatecznym ciosem był wybuch wojny, zaś konsekwencje tego stanu rzeczy boleśnie odczuwano przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. Opis funkcjonowania browaru powiązano z ówczesnymi realiami, na które składał się skomplikowany system dzierżaw, stosunków propinacyjnych i wyszynku w karczmach. Tworzył on zadziwiający mikroświat zamknięty w granicach dóbr ziemskich, dla których tworzył podstawy ekonomicznej egzystencji – choć momentami zadziwiająco sprawny, to jednak skazany na zagładę.
The beginnings of Góra Ropczycka date back to the 13th or the 14th century, when the village was chartered under German or Polish law. In subsequent centuries, the village was part of royal property and belonged to the so-called “Ropczyce lease”. By the second half of the 14th century, Góra had already become part of the parish. According to Jan Długosz (Johannes Longinus), there were two taverns in the villages of Ropczyce deanery in the late Middle Ages: a royal tavern in Gnojnica and a nobleman’s tavern in Góra Ropczycka. In 1614, Ropczyce landed estates were officially sectioned off as Ropczyce Starosty with its seat in Góra. The starosty was leased or pledged; its usufructuaries included e.g. Mikołaj Spytko Ligęza of Borek, considered the first Starost of Ropczyce. After the First Partition of Poland, the Austrian government decided to auction off the property of the Ropczyce Starosty. It was purchased by Stanisław Kostka Sadowski, the then Starost of Ropczyce. Later, Ropczyce estates changed hands several times, transferred from the Jaworski to Starzeński family, then acquired by the Potocki family from Krzeszowice. The transactions allowed the Potocki family to become owners of the landed estates in the late 1880s. The property remained under common administration and was still colloquially called “Sędziszów estates”. It was later inherited by Zofia, daughter of Artur Potocki. Zofia was the wife of Zdzisław Tarnowski, who owned an enormous group of landed estates, commonly referred to as “Dzików estates”. The couple’s property remained under shared administration located in Dzików. After the couple’s death Sędziszów estates was property of Andrzej Tarnowski from the Rudnik branch of the Tarnowski family and his wife Zofia until the outbreak of World War II.
The beginnings of Góra Ropczycka date back to the 13th or the 14th century, when the village was chartered under German or Polish law. In subsequent centuries, the village was part of royal property and belonged to the so-called “Ropczyce lease”. By the second half of the 14th century, Góra had already become part of the parish. According to Jan Długosz (Johannes Longinus), there were two taverns in the villages of Ropczyce deanery in the late Middle Ages: a royal tavern in Gnojnica and a nobleman’s tavern in Góra Ropczycka. In 1614, Ropczyce landed estates were officially sectioned off as Ropczyce Starosty with its seat in Góra. The starosty was leased or pledged; its usufructuaries included e.g. Mikołaj Spytko Ligęza of Borek, considered the first Starost of Ropczyce. After the First Partition of Poland, the Austrian government decided to auction off the property of the Ropczyce Starosty. It was purchased by Stanisław Kostka Sadowski, the then Starost of Ropczyce. Later, Ropczyce estates changed hands several times, transferred from the Jaworski to Starzeński family, then acquired by the Potocki family from Krzeszowice. The transactions allowed the Potocki family to become owners of the landed estates in the late 1880s. The property remained under common administration and was still colloquially called “Sędziszów estates”. It was later inherited by Zofia, daughter of Artur Potocki. Zofia was the wife of Zdzisław Tarnowski, who owned an enormous group of landed estates, commonly referred to as “Dzików estates”. The couple’s property remained under shared administration located in Dzików. After the couple’s death Sędziszów estates was property of Andrzej Tarnowski from the Rudnik branch of the Tarnowski family and his wife Zofia until the outbreak of World War II.
Opis
Słowa kluczowe
1875-1921, browarnictwo, Góra Ropczycka, historia browarnictwa
Cytowanie
Seria
Historia Hereditas Ecclesia; 32